پس از مطرح شدن بحث فروش و قاچاق چوب و وقف جنگل حالا بحث قاچاق خاک این جنگلها نیز مطرح است! بحث قاچاق خاک البته موضوع تازهای نیست اما حالا با ادامه روند قاچاق خاک، جنگلهای شمال نیز درخطر آسیب قرارگرفتهاند. معاون امور جنگل گیلان، قاچاق چوب، لاش برگ و خزه را از معضلات جنگلهای هیرکانی دانست و گفت: سودجویان با شناختی که نسبت به گونههای جنگلی دارند به سمت خاکهای مناسبتر گرایش پیدا میکنند. مهندس محمدرضا عبدالهی با بیان اینکه جنگلهای هیرکانی به واسطه ارزشمندی آنان همواره مورد طمع افراد سودجو بوده است، اظهار کرد: در گذشته شاهد استفاده افراد از خاک جنگل برای مصارف شخصی در باغچه و گلخانه بودیم، اما در حال حاضر این برداشتها به صورت سیستمی و قاچاقی انجام میشود. وی توجه سودجویان به خاک جنگلهای هیرکانی را ناشی از وجود مواد آلی دانست و افزود: لاش برگها و هوموس آلی موجود در جنگلها خاک آنها را مناسب برای کارهای باغبانی و فضای سبز و گل فروشیها کرده است. معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان، دستاندازی به خاک جنگل را یک پدیده جدید ندانست و تصریح کرد: امروزه با حجم زیاد برداشت به ویژه در مناطق جنگلی دارای گونههای پهن برگ همچون انجیلی و ممرز مواجه هستیم، زیرا لاش برگهای موجود در این خاکها حاوی مقدار زیادی مواد آلی است. عبدالهی، با بیان اینکه خاک پای برخی از درختان حالت اسیدی دارد، عنوان کرد: سودجویان با شناختی که نسبت به گونهها دارند به سمت خاکهای مناسبتر گرایش پیدا میکنند. وی برداشت خاک جنگل را موجب کاهش مواد آلی موجود در خاک جهت رشد درختان دانست و اضافه کرد: خاک جنگل بستری برای نشستن بذر درختان و زادآوری جنگل است. همچنین میکرو ارگانیسمهای موجود در خاک موجب تجزیه لاش برگها و تبدیل آنها به خاک میشود، اما برداشت غیرمجاز و قاچاقی و بیش از حد خاک جنگل، به مرور به احیای جنگلها لطمه می زند. معاون امور جنگل گیلان، قاچاق چوب، لاش برگ و خزه را از دیگر معضلات جنگلهای هیرکانی دانست و گفت: سودجویان با برداشت خزه درختان از آن برای کارهای تزئینی استفاده میکنند لذا نیروهای حفاظتی و جنگلبانان علاوه بر قاچاق چوب، نسبت به قاچاق خاک و لاش برگ نیز حساسیت پیدا کردهاند و در این راستا با متخلفان برخورد شده است.
ایسنا به نقل از یک قاچاقچی خاک نوشت: «مدل قاچاق از چوب به چوب و خاک تغییر پیدا کرده است.» به گفته این فرد، خاک جنگل برای مصارف مختلفی بهویژه در حیاط منازل و استفاده در باغها و باغچهها کاربرد دارد. این قاچاقچی گفته است: «این مشتری است که قیمت خاک را تغییر میدهد، بهعنوانمثال مشتری به دنبال خاک بسیار تیره اراضی جنگلی است که این خاک برای هر ۱۰ کیلوگرم تا ۴۰ هزار تومان به فروش میرسد اما اگر مشتری خاک جنگل بدون هیچ شرایط خاصی را بخواهد، میتواند تا هر ۱۰ کیلوگرم ۲۰ هزار تومان نیز خریداری کند. طبق گفته فروشندگان غیرقانونی خاک و چوب در شمال ایران، خاک اطراف درختان موجود در جنگل هیرکانی، بسیار خریدار دارد و به همین منظور، هر فردی به هر نحوی میخواهد این خاک را جمعآوری کرده و به فروش برساند. خاک جنگل چون خاک پای درختان است به دلیل نزدیکی به ریشه و مواد مغذی در آن، برای رشد گیاه بهتر از خاک معمولی عمل میکند. این بخش از خاک گرانتر از انواع دیگر خاک است. نبود نظارت بر قاچاق چوب پیشتر مورد اعتراض فعالان محیطزیست بوده است، اداره جنگلبانی نبود نیروی انسانی کافی را بهانه نداشتن نظارت دقیق در عرصههای زیر نظر خودکرده است.
در سالهای پیش نیز مسئله قاچاق خاک به برخی کشورهای حوزه خلیجفارس مطرح شد. در سال ۹۷ مدیرکل دفتر آبوخاک سازمان حفاظت محیطزیست در این باره عنوان کرد: قاچاق خاکهای ایران از دهه ۸۰ شروعشده و همچنان ادامه دارد. به گفته سازمان حفاظت محیطزیست، بیشتر قاچاق خاک از مراتع و مزارع اتفاق افتاده است.
به گفته سازمان حفاظت محیطزیست، مقصد خاکهای قاچاق شده کشورهای حاشیه خلیجفارس بهویژه امارات و قطر هستند که در امارات برای ساخت جزایر مصنوعی و در قطر برای خشککردن دریا استفاده میشده است. قاچاق خاک سالهاست که اتفاق میافتد و به گفته رسانهها قاچاق خاک حاصلخیز ایران برای فروش غیرقانونی به کشورهای حوزه خلیجفارس ازجمله امارات صادر میشده است تا برای ساخت جزایر مصنوعی استفاده شود. برخی به بهانه صادرات محصولات گلدانی خاک صادر کرده و برخی هم در پوشش سیمان این کار را انجام میدادند. گفته میشود خریدوفروش خاکهای جنگلی در چند ماه اخیر رونق بیشتری پیداکرده است. هرچند بهار و تابستان هرسال این شرایط تکرار میشود ولی به نظر میرسد شرایط کرونا نظارت بر کار قاچاقچیان چوب در جنگلها را راحت و کار قاچاق خاک را راحتتر هم کرده است.